Welke rechten rusten op mijn visuele werken?

Op visuele creaties rust meestal één belangrijk type recht: het auteursrecht.

Auteursrecht beschermt originele werken zoals schilderijen, foto’s, illustraties, ontwerpen en bouwwerken. Dit recht ontstaat automatisch zodra je een werk maakt dat voldoende creatief en origineel is – je hoeft het niet te registreren. Als maker heb je het exclusieve recht om te bepalen hoe jouw werk wordt gereproduceerd, gepubliceerd, tentoongesteld, bewerkt of gedeeld. Dit geeft je ook de mogelijkheid om licenties te verlenen en inkomsten te genereren via gebruik door anderen (bijvoorbeeld via publicaties, tentoonstellingen of merchandising).

Wat gebeurt er met de rechten op mijn visuele werken na mijn overlijden?

Je auteursrechten maken deel uit van je persoonlijk vermogen. Na je overlijden zijn deze rechten onderdeel van jouw nalatenschap en gaan deze over op je erfgenamen. Je bepaalt in je testament wie je erfgenamen zijn en wie wat krijgt. Als er geen testament is, bepaalt het wettelijk erfrecht wie de erfgenamen zijn.

Je erfgenamen worden dan rechthebbenden van jouw werken. Dat betekent dat zij het mogen exploiteren, bijvoorbeeld door het te tonen, publiceren, licentiëren of verkopen. Ook hebben zij recht op de bijbehorende inkomsten.

Hoe lang zijn mijn auteursrecht nog geldig?

Je auteursrechten zijn geldig tot 70 jaar na je overlijden. Zolang het recht loopt, mogen anderen jouw werk alleen gebruiken met toestemming van de erfgenamen, en hebben zij recht op inkomsten uit gebruik.

Het auteursrecht op een gemeenschappelijk werk bestaat tot 70 jaar na het overlijden van de langstlevende maker.

Wie is mijn erfgenaam als ik geen testament heb?

In een testament kun je zelf bepalen wie je erfgenamen zijn. Als je geen testament hebt opgesteld, bepaalt de wet wie je erfgenamen zijn en hoe je vermogen – waaronder muziekrechten – wordt verdeeld. Dit gebeurt via het groepenstelsel: erfgenamen zijn ingedeeld in vier groepen. Pas als er in een eerdere groep niemand (meer) in leven is of erfgenaam kan zijn, komt de volgende groep in aanmerking voor de nalatenschap, en dus jouw auteursrechten.

De eerste groep erfgenamen zijn je echtgenoot, geregistreerd partner en kinderen. Is een kind eerder overleden, dan erven zijn of haar kinderen (de kleinkinderen) – in diens plaats. De nalatenschap wordt in beginsel gelijk verdeeld tussen je partner en kinderen. Bij een huwelijk of geregistreerd partnerschap geldt de wettelijke verdeling: de partner krijgt alle bezittingen en schulden, en de kinderen krijgen hun erfdeel als een geldvordering. Zij kunnen hun erfdeel meestal pas opeisen als de partner overlijdt of hertrouwt, of bijvoorbeeld bij faillissement van de partner.

Zijn er geen partner of (klein)kinderen, dan erven je ouders samen met je broers en zussen. De kinderen van je broers en zussen erven in hun plaats indien je broer of zus is overleden vóór jouw overlijden. Halfbroers en halfzussen erven de helft van het erfdeel van een volle broer of zus. 

Als er niemand meer is in groep 1 of 2, gaat de erfenis naar je grootouders en hun kinderen en kleinkinderen – dus ooms, tantes, neven en nichten. Zijn er ook in groep 3 geen erfgenamen, dan wordt gekeken naar de overgrootouders en hun afstammelingen.

Als ik meerdere erfgenamen heb - moeten zij dan gezamenlijk besluiten nemen?

Als je meerdere erfgenamen hebt, worden zij samen eigenaar van jouw auteursrechten. Ze vormen dan een gemeenschap en moeten in principe gezamenlijk beslissingen nemen over het beheer en de exploitatie van die rechten. Denk aan zaken als het verlenen van licenties, het opkomen tegen inbreukmakende kopieën, of het innen van royalty’s. In de praktijk betekent dit vaak dat alle erfgenamen moeten instemmen met belangrijke beslissingen. Dat kan omslachtig zijn, vooral als er verschillende meningen zijn.

Als erfgenamen het onderling niet eens worden, kan dit leiden tot blokkades of zelfs juridische procedures. Door vooraf goede afspraken te maken, kun je voorkomen dat je werk onder het stof komt of dat inkomsten blijven liggen.

Gelukkig kunnen erfgenamen onderling afspraken maken in een 'beheersregeling' om het beheer eenvoudiger te maken – bijvoorbeeld door: één persoon een volmacht te geven om namens iedereen op te treden, de rechten te verdelen  in een verdelingsakte, en/of een beheerder aan te wijzen voor het dagelijks beheer van de muziekrechten.

Hoe zit het met de rechten op gemeenschappelijke werken?

Bij het maken van kunst kunnen meerdere personen samenwerken, waarbij hun creatieve bijdragen samen één ondeelbaar werk vormen. In dat geval delen zij het gemeenschappelijke auteursrecht. Voor gebruik van het werk is in principe toestemming nodig van alle rechthebbenden. Na overlijden gaat iemands aandeel in het auteursrecht over op diens erfgenamen. De erfgenamen worden dan gezamenlijk rechthebbende met de langstlevende maker(s).

Moet ik mijn persoonlijkheidsrechten overdragen?

De Auteurswet geeft makers zogenoemde persoonlijkheidsrechten, ook wel morele rechten. Op basis daarvan kun je je verzetten tegen openbaarmaking van jouw beelden zonder naamsvermelding, of onder een andere naam. Ook kun je je verzetten tegen 'verminking' van het werk.

De huidige wettelijke regeling is als volgt: na overlijden gaan de persoonlijkheidsrechten alleen over op een andere persoon als deze persoon expliciet is aangewezen bij uiterste wilsbeschikking. Als je dit niet regelt, vervallen de persoonlijkheidsrechten zodra je overlijdt.

Let op!  De Nederlandse wetgever ziet hier een risico in en wil de wet wijzigen zodat nabestaanden de persoonlijkheidsrechten altijd kunnen uitoefenen, ook zonder dat zij daartoe expliciet zijn aangewezen. De Tweede Kamer heeft in december 2024 een wetswijziging  aangenomen om dit te regelen. De Eerste Kamer moet nog akkoord geven op de wijziging. Als de wijziging intreedt, komen persoonlijkheidsrechten automatisch aan nabestaanden toe, tenzij een andere persoon is aangewezen.

(*) Let op: de laatste update van dit bericht was op 8 oktober 2025.

Wat gebeurt er met mijn contracten na mijn overlijden?

Als beeldmaker sluit je tijdens je carrière vaak verschillende contracten, elk met een eigen rol in het beschermen, tonen en verkopen van je werk:

• Een exploitatieovereenkomst met een collectieve rechtenorganisatie (zoals Pictoright), die namens jou optreedt voor het innen van vergoedingen bij gebruik van je werk.
• Een licentiecontract met bijvoorbeeld een uitgever of merk voor gebruik van je werk in boeken, producten of campagnes.
• Een opdrachtcontract voor werk in opdracht van een opdrachtgever.
• Een agent- of managementovereenkomst met een vertegenwoordiger die je belangen behartigt bij verkoop, opdrachten of exposities.

Na je overlijden gaan deze contracten in principe over op je erfgenamen. Zij nemen jouw rechten en plichten over, tenzij in het contract staat dat het eindigt bij overlijden of dat de afspraken strikt persoonlijk en niet overdraagbaar zijn. Het is daarom verstandig om de inhoud van je contracten goed te (laten) controleren, zodat je erfgenamen weten wat hun positie is en er geen rechten of inkomsten verloren gaan.

Hoe gaat Pictoright om met het overlijden van een beeldmaker?

Pictoright is de Nederlandse stichting die collectieve auteursrechten beheert, vergoedingen int en uitkeert aan visuele makers. Erfgenamen kunnen zich aansluiten bij Pictoright.

Om je aan te melden als erfgenaam, is het belangrijk om aan Pictoright aan te tonen dat je inderdaad recht hebt op de nalatenschap. Dit doe je bij voorkeur met een verklaring van erfrecht  – een officieel document dat een notaris opstelt na het overlijden van de maker. Hierin staat precies wie de erfgenamen zijn.

Wanneer een overleden maker meerdere erfgenamen nalaat, vraagt Pictoright om één vertegenwoordiger aan te wijzen. Deze persoon fungeert als contactpersoon, regelt de aansluiting en ontvangt namens de groep de vergoedingen. Het is vervolgens aan deze contactpersoon om de inkomsten eerlijk te verdelen, op basis van de afspraken met de andere erfgenamen. Alle betrokken erfgenamen tekenen mee om aan te geven dat ze akkoord zijn met deze werkwijze.

(*) Deze informatie is afkomstig van de website van Pictoright en voor het laatst bekeken op 1 mei 2025.

Wie kan mijn portretrecht uitoefenen na overlijden?

Het portretrecht is het recht je te verzetten tegen publicatie van een foto waarop je herkenbaar bent afgebeeld, mits daar een redelijk belang bij is. Een redelijk belang is bijvoorbeeld een commercieel belang als je een 'verzilverbare populariteit' hebt als bekend persoon, of een privacybelang.

Het portretrecht is geen eigendom (vermogensrecht) en gaat daarom niet op dezelfde manier over op de  erfgenamen. De Auteurswet regelt dat alleen 'nabestaanden' het recht mogen uitoefenen na overlijden van de geportretteerde. Dit zijn ouders, echtgenoten, geregistreerde partners en kinderen.

De nabestaanden kunnen verbod op publicatie of verwijdering van de foto van de overledene vorderen. In sommige gevallen kan zelfs een vergoeding worden gevraagd voor het gebruik van het portret.

Let op: als de foto in opdracht is gemaakt, bijvoorbeeld bij een fotoshoot, gelden andere regels en mogen de nabestaanden het portretrecht slechts gedurende tien jaar na overlijden uitoefenen.

Welke praktische zaken kan ik alvast regelen?

Zorg voor een goede documentatie van je werken. Houd bij waar je beelden zijn opgeslagen en welke licenties en contracten u heeft gesloten.

Daarnaast is het goed om alvast te bepalen wie toegang krijgt tot je 'digitale nalatenschap'. Laat indien gewenst wachtwoorden na voor de volgende platforms- en accounts.

• E-mailaccounts
• Social media accounts
• Drive of cloud omgeving voor opslag van foto's en bestanden
• Online abonnementen
• Entertainment en streamingdiensten

Heb je nog andere vragen?

Neem contact op met de experts van De Vos & Partners Advocaten